In 1868 nam de Nederlandse regering het besluit om een groot aantal vestingen, waaronder Breda, op te heffen. De Domeinen van het Ministerie van Financiën namen de vestinggronden over en de vestingen werden gesloopt. Op de vrijgekomen gronden werden wegen aangelegd en de bouwterreinen werden vervolgens in kavels verkocht. De architect F.W. van Gendt uit Arnhem leidde deze operatie.
Het Plan van Uitleg, ontworpen door Van Gendt, omvatte een plattegrond voor de nieuwe straten en was gebaseerd rond de Singelgracht. De belangrijkste straten werden verlengd tot aan de reeds bestaande uitvalswegen. Vanaf het station leidde Van Gendt een weg naar de stad, die tegenwoordig bekendstaat als de Willemstraat. Deze weg splitste zich ten zuiden van de brug over de Singelgracht in twee takken, waarvan er één door het Valkenberg naar het Kasteelplein leidde, en de andere naar de Korte Boschstraat. De weg door het Valkenberg werd echter nooit aangelegd.
Een opvallend kenmerk van het Plan-Van Gendt was de consistente breedte van de straten. Van Gendt creëerde boulevards van dertig meter breed, zoals de Willemstraat, Sophiastraat, Nieuwe Boschstraat, Nieuwe Ginnekenstraat en Nieuwe Haagdijk. Deze boulevards waren voorzien van een dubbele rij bomen op een verhoogd middenpad. Daarnaast werden straten van zestien meter breed aangelegd, wat voldoende ruimte bood voor twee rijen bomen aan de zijkanten. Het Rijk bedong via servituten dat de gevels van panden aan de belangrijkste straten minimaal acht meter hoog moesten zijn, wat resulteerde in het kenmerkende Bredase boulevardprofiel. Het definitieve ontwerp van Van Gendt dateert van 7 april 1875.
In 1873 besloot de gemeenteraad voor het eerst straatnamen toe te kennen aan de nieuwe straten op de voormalige vestinggronden, waaronder de Willemstraat bij het station, vernoemd naar koning Willem III, die op dat moment regeerde. Het 25-jarig regeringsjubileum van koning Willem III in 1874 zou de naamgeving kunnen hebben beïnvloed, aangezien dit uitbundig werd gevierd in heel Nederland, inclusief Breda.
Koning Willem III heeft waarschijnlijk minstens één keer door de straat gereden die naar hem was vernoemd. Op 30 november 1874 bezocht hij Breda en onthulde hij het Citadelmonument in Ginneken. Hij arriveerde per trein in Breda en reed in een rijtuig met zijn zoon, prins Alexander, en zijn broer, prins Hendrik, naar Ginneken. Tijdens deze rit moet hij door de Willemstraat zijn gekomen.
De straatnamen in Breda getuigen van een traditie waarbij belangrijke straten werden vernoemd naar leden van het koninklijk huis. In de negentiende en eerste helft van de twintigste eeuw was het gebruikelijk om de belangrijkste straat die op dat moment werd aangelegd, te vernoemen naar de regerende vorst. Dit patroon is te zien in andere straatnamen in Breda, zoals het Wilhelminapark (genoemd naar koningin Wilhelmina in 1895) en de Julianalaan (vernoemd naar prinses Juliana in 1937).
Hoewel er nog geen uitgebreide studie is gedaan naar Oranjestraatnamen in Nederland, suggereren studies over herinneringsstraatnamen dat straatnamen die personen herdenken vaak dienen als een middel om de sociaal-politieke orde te legitimeren en de officiële versie van de geschiedenis in de stedelijke omgeving te belichamen. De Willemstraat is hier een treffend voorbeeld van, en het was een manier voor de overheid om nationale identiteit en eenheid te bevorderen in de negentiende eeuw.
Geef een reactie